5 mei 1995 vierden we vijftig jaar vrijheid. In de donkergrijze Peugeot 309 reden mijn ouders met een achterbank vol kinderen door Friesland, bestemming Leeuwarden. Ik was bijna achttien, de eindexamens stonden voor de deur, en ik ging voor het eerst alleen – samen met Yke – naar een groot bevrijdingsfestival. Ergens in het centrum van de stad, nabij de Prinsentuin, stapten we langs de kant van de weg uit. We dwaalden door het park waar de bomen knalgroen kleurden tegen een zonnige hemel. Overal zaten groepjes mensen zonder jas, mét een biertje in hun hand. Het is een van m’n eerste herinneringen aan míjn vrijheid. Samen liepen we het avontuur tegemoet op een Bevrijdingsdag zoals hij hoort te zijn.

Stil in mij
Op het podium stond de band Van Dik Hout. Ze speelden hun eerste single en grote hit Stil in mij en tussen de mensenmassa zongen wij uit volle borst mee tot het tijdens het laatste refrein steeds stiller werd op het plein. De zanger, Martin Buitenhuis, herhaalde een aantal keer de woorden stil in mij en begon alsmaar zachter te zingen tot de band stopte met spelen. De stilte duurde een paar seconden – je kon een speld horen vallen – waarna de gitaren aanzwollen, de drums weer begonnen te slaan, steeds harder, tot Buitenhuis met al het volume dat hij in zich had zong: ‘Het is zóoooo stil in mij!’ Kippenvel had ik, all over. In mijn herinnering vloekte hij er ook nog bij, de stil in mij kwam uit zijn tenen.

Maak gewoon vrede
4 mei 2017 stond ik tussen een iets minder grote mensenmassa voor het gemeentehuis van Joure. Winterjas aan, raven die onrustig over ons heen vlogen. Er werden kransen gelegd, verhalen verteld en mijn oudste dochter mocht een gedicht voordragen omdat ze de gedichtenwedstrijd voor de herdenkingsdienst had gewonnen.

Wil je me helpen?
Ik kan het niet alleen.
Ik wil een einde maken aan de oorlog.
Het liefst nu meteen.

Wees gewoon aardig.
Wees gewoon lief.
Maak gewoon vrede.
Kijk eens positief.

Wil je me helpen?
Het liefst nu meteen.
Ik wil een einde maken aan de oorlog.
Maar ik kan het niet alleen.

Nynke Mirte, 11 jaar.

Rook kringels
Als klein meisje werd ik op 4 mei tegen achten door mijn ouders naar binnen geroepen. De vlag hing halfstok, we keken naar de dodenherdenking op tv en waren even stil. Ik hoorde dan de vogels fluiten en later kwam die indringende trompetmelodie. Ieder jaar kwam ook het verhaal dat mijn grootouders in de oorlog onderduikers hadden in de put achter hun huis en dat er regelmatig rook langs de putdeksel naar boven kringelde en opa dan kwaad werd. Nog altijd ervaar ik op 4 mei een wat unheimlich gevoel, alsof er iets in de lucht hangt, iets bedrukkends. Het is het gevoel dat ‘Stil in mij’ betekent volgens de Van Dale. ‘Het gevoel van leegte dat mensen kunnen ervaren als er iets ernstigs is gebeurd.’

Vrijheid is relatief
Een veilig thuis, zonder dat er bommen vallen, dat is de vrijheid waaraan we denken vandaag. Maar de laatste weken ervaren we weer dat vrijheid meer is. Je gezondheid, je financiën, je (belemmeren-de) gedachten bepalen ook je vrijheid. En werkt het niet zo: hoe meer vrijheid je hebt, hoe meer je wenst? Ik ben geboren in een land dat al 75 jaar vrij is, waar ik mag zeggen en doen wat ik wil. Misschien daarom vond ik mijn ultieme vrijheid in op reis gaan. Avonturen beleven. Nieuwe werelden ontdekken. Na een vlucht van meer dan vierentwintig uur mijn voeten op de grond zetten in Sydney. ‘Even’ naar de andere kant van de wereld vliegen, wat een vrijheid! Corona zet me weer met beide benen op de grond in Nederland. Daarom is het goed dat we ieder jaar op 4 & 5 mei stil staan bij het belang van vrijheid, dankbaar zijn dat we in een vrij land wonen en ons realiseren dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Nelson Mandela heeft hierover een mooie quote voor ons achtergelaten.

‘Laat de vrijheid regeren.
De zon bescheen nooit een boeiender menselijke verwezenlijking.’

Nelson Mandela